ئەگەر پشکنینی پزیشکیت کردووە و بۆت دەرکەوتووە کە کۆڵستڕۆڵی باشی ناو خوێنت (HDL) ڕێژەکەی دابەزیوە یاخود کەمی کردووە ، ئەوا پێویستە کارێک بکەیت ڕێژەی کۆڵستڕۆڵی باش لە لەشدا زیاد بکەیت ، چونکە کەم بونی کۆڵستڕۆڵی باش لە خوێندا یەکێکە لە مەترسیدارترین هۆکار بۆ نەخۆشییەکانی دڵ ، HDL  خوێن لە کۆڵستڕۆڵی خراپ پاک دەکاتەوە و هەندێک کاریگەری لە دژی هەوکردنەکان هەیە کە ئەمەش بە سودە بۆ دڵ .

پێویستە ڕێژەی HDL ناو خوێن چەند بێت ؟

بە پێی ڕاپۆرتەکانی کۆمەڵەی دڵ ی ئەمریکی ( American Heart Association) .پێویستە بۆ پیاوان ئاستەکەی 40 ملغ\ديسيلتر، یان زیاتر بێت ، وە بۆ ئافرەتان 50 ملغ\ديسيلتر . بەڵام ئەگەر ئاستەکەی 60 ملغ\ديسيلتر یان زیاتر بوو بۆ هەردوو ڕەگەزەکە خراپە و کەمتر بەرگری دەکات لە دژی نەخۆشییەکانی دڵ .

ئەگەر ئەتەوێت ئاستی کۆڵستڕۆڵی باشی ناو خوێنت باشتر بکەیت ، ئەوا ئەم خۆراکانە یارمەتیدەرن بۆ ئەو کارە : 

گــوێــز

گوێز و فستق و بادەم سەرچاوەی باشی چەوری تەندروستن بۆ دڵ .

خۆراکە دەریاییەکان 

ماسی... سەلەمۆن و ماکریل و تونە بەکورە و هەلبوت ، ئەمانە سەرچاوەی زۆر
باشن بۆ ئۆمیگا 3 , ئەم جۆرە لە چەوری زۆر بەسودە بۆ دڵ و مەترسی مردن بە نۆبەی دڵ کەم دەکاتەوە. ناوکی کەتان و گوێز ئۆمیگا 3 یان تێدایە بەڵام لە ماسیدا ڕێژەکەی زیاترە .

زەتی زەیتون

زەیتی زەیتون ڕێژەکی بەرزی لە چەوری بێ زیان تێدایە ، وە بێگومان یارمەتیدەرە  بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی HDL .

ئەڤوکادۆ

ڕێژەیەکی باش لە چەوری سودبەخشی تێدایە و بۆ تەندروستی دڵ بە سودە .

زیــاتـر بـخوێـنەرەوە »

بەها خۆراکییەکەی زەیتون لەوەدایە کە :
1- بڕێکی کەم ووزە لە خۆ دەگرێت بەرامبەر بڕێکی زۆر لە مادەی خۆراکیی گرنگ و مادە دژە ئۆکسانەکان .
2- چەوریی ناو زیتون لە جۆری نـــاتــێرە کە ڕۆڵـێکی باش و کاریگەری هەیە بۆ دابەزاندنی ئاستی کۆڵستڕۆڵی خراپ لە خوێندا .
3- زەیتون ڕێژەیەکی باشی لە ڤیتامین E تیایە کە سیفەتی دژە ئۆکسانی هەیە و لە نێوەندە چەورییەکانی لەشدا دەتوێتەوە .
4- پۆنیفۆنیلیەکان بە ڕیژەیەکی بەرز لە زەیتوندا هەیە .. ئەم مادانە دژە ئۆکسانی بەهێزن و بایەخێکی تەندروستی زۆریان هەیە بۆ خۆپاراستن لە توشبون بە گەلێک نەخۆشی تەنانەت شێرپەنجەش .
5- رۆژانە خواردنی 10 دانە زەیتونی مامناوەند لە قەبارەدا ، تەنها 50 کالۆری ووزە بە لەش دەبەخشێت لەگەڵ دابینکردنی هەموو ئەو مادە سوودبەخشانە ئەمەش وای کردووە کە گونجاو بێت بۆ کەسێکی ئاسایی و بۆ توشبووان بە نەخۆشیە درێژخایەنەکانی وەک : شەکرە ، بەرزبونەوەی پەستانی خوێن ، نەخۆشی دڵ . دابەشبونی جوگرافی زەیتون : به‌رهه‌می زه‌یتون 95% ی له‌ حه‌وزی ده‌ریای سپی ناوه‌راست به‌رهه‌م ده‌هێندرێت.به‌جۆرێک ده‌وڵه‌تی ئیسپانیا به‌ یه‌که‌م ده‌وله‌ت ده‌ژمێردرێت که‌ به‌رهه‌مه‌که‌ی ده‌گاته‌ 17317000 تەن...به‌لام له‌ باره‌ی به‌رهه‌مهێنانی شله‌ رۆنی زه‌یتون ده‌وڵه‌تی ئیتاڵیا به‌ ڕیزبه‌ندی یه‌که‌م دێت که‌ به‌رهه‌مه‌که‌ی ده‌گاته‌ 33 ملیۆن گالۆن.

زیــاتـر بـخوێـنەرەوە »

بە پێی توێژینەوەیەک گوێگرتن لە مۆسیقا ئازاری جەستە بە رێژەی %20 کەم دەکاتەوە ، ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە گوێگرتن لە مۆسیقا مێشکی نەخۆشەکە مەشغوڵ دەکەت و ئازارەکەی لە بیر ئەباتەوە هەروەها ڕێژەی هۆڕمۆنی ( ئیندۆفین ) زیاد دەکات و هەناسەدان و لێدانی دڵیش خاو دەکاتەوە ، ئەمانەش هەمووی گەرەنتی کەمکردنەوەی ئازارەکە دەدەن ، هەر لەبەر ئەوەشە ئێستا لە زۆر لە نەخۆشخانەکانی ووڵاتانی ئەوروپی مۆسیقا بەکار دەهێنن بۆ کەمکردنەوەی پەیوەست بوون بە دەرمانی ئازار شکێن لە کاتی مناڵبوون و دوای نەشتەرگەری گەورە ، بە ئەنجامدانی مەشق و ژەنینی مۆسیقا ، هەروەها گوێگرتن لە مۆسیقایەکی خاو و هێمن ڕۆژانە بۆ ماوەی نیو سەعات فشاری خوێن زۆر دادەبەزێنێت و یارمەتی کۆنتڕۆڵکردنی نەخۆشی پەستانی خوێن دەدات وە ڕێگە لە نەخۆشییەکانی وەک ( جەڵتەی دڵ و مێشک ) دەگیرێت کە بەهۆی بەرزە فشاری خوێنەوە دروست دەبێت ،هەرچەندە لە کاتی گوێگرتن لە مۆسیقایەکی خێرا لێدانی دڵ و هەناسەدان خێرا دەبێت بە پێچەوانەشەوە لە کاتی گوێگرتن لە مۆسیقایەکی خاو نیشانە زیندەگیەکانی لەش خاو دەبنەوە . بەڵام ئەو پارچە مۆسیقایەی گوێی لێ دەگیرێت هەرچۆنێک بێت لە ماوەیەکی درێژخایەن کاریگەی باشی دەبێت بۆ ئاسایی کردنەوەی لێدانی دڵ و هەناسەدان . 

زاناکان سودێکی تری مۆسیقایان دۆزیوەتەوە ،ئەویش بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری لەشە چونکە بە لێدانی مۆسیقا یان گوێگرتن لێ ی مادە بەرگریکارەکانی ناو لەش زیاد دەکەن و ئاستی هۆرمۆنی ( کۆرتیزۆر ) دادەبەزێت کە هۆڕمۆنێکی دژە بەرگرییە 
سودە تەندروستیەکانی مۆسیقا بۆ مێشک زۆر و هەمەجۆرە ، بۆ نمونە توێژینەوە تازەکان جەختیان لەوە کردۆتەوە کە ئەو کەسانەی ئامێرێکی مۆسیقا لێ ئەدەن یان بە بەردەوامی گوێ لە مۆسیقا دەگرن زیرەکتر وبلیمەتترن لەو کەسانەی گوێ لە مۆسیقا ناگرن چونکە مۆسیقا توانا مێشکیــەکانی وەک و توانای خوێندنەوە و نوسین و بیرکاری و سۆزداری بە هێزدەکـــات ، لە لایەکی تریشەوە تێبینی ئەوە کراوە کە ئەو منداڵانەی کۆرسی فێربونی مۆسیقا وەردەگرن توانای تۆمارکردنی زانیارییەکان و بەبیرهاتنەوەیان زیاترە بە بەراورد بە مناڵانی تر ، ئەویش بە هۆی چالاکبونی لای ڕاستی مێشک لەو کاتەدا جگە لەوەش توانای بیرتیژی و تەرکیزکردن زیاتر دەبێت بە گوێگرتن لە مۆسیقایەکی کەمیی خێرا .
مۆسیقا هاندەرێکی بەهێزە و توانای جەستەیی زیاد دەکات و چوست و چالاکت دەکات ، بۆ نمونە ئەگەر گوێ لە مۆسیقایەکی کەمێک خێرا بگریت توانای جوڵە و ئیشکردن و بەرهەمهێنانت زیاتر دەبێت چونکە مۆسیقاکە وات لێ دەکات کەمتر هەست بە هیلاکی بکەیت و ووریایی دەرونی و توانای ئیشکردنی ماسولکەکانت زیاتر بکات هەر بۆیە ئەگەر لە کاتی ڕاکردن و وەرزشکردن هیتفۆنێک بکەیتە گوێت و گوێ لە مۆسیقا بگریت وەرزشەکە بە خۆشی دەکەیت و کاتەکەشت زوتر لێ ئەڕوات .
مۆسیقا ڕێگەیەکی ئاسانە بۆ ڕوبەڕوبونەوەی کێشەی بێ خەوی ،زۆر لە زانایان جەخت لەوە دەکەنەوە کە شەوانە پێش خەوتن گوێگرتن لە مۆسیقایەکی هێمن بۆ ماوەی نیو کاتژمێر دەستەبەری شەوێکی ئارام و خەوێکی خۆشت بۆ دەکات بە هۆی ئەوەی تۆ لەو کاتەدا لە دونیا دادەبڕێیت و بیرت ساف دەبێت و جەستەت و مێشکت خاو دەبێتەوە و فشاری خوێن و بڕی لێدانی دڵ کەم دەکاتەوە .
سودەکانی مۆسیقا بۆ کەمکردنەوەی سترێس و دڵەڕاوکێ سەلمێنراوە چونکە گوێگرتن لە مۆسیقایەکی هێمن و ئارام یارمەتی خاوکردنەوەی ماسولکەکان دەدات و تەنگژەی دەروونی ئەڕەوێنێتەوە و مادە سترێسێنەرەکانی ناو لەش وەک هۆڕمۆنی ( کۆرتیزۆر ) کەم دەکاتەوە ئەمانەش وات لێ دەکەن کە دڵخۆش بیت و خەم و خەفەت کەم بێتەوە تەنانەت پاش ماوەیەکی زۆریش لە گوێگرتن لە پارچە مۆسیقایەکە .
هەر بۆیە ئێستا مۆسیقا بە چارەسەرێکی کاریگەر دادەنرێت بۆ چارەسەری نەخۆشی دڵەڕاوکێ و نەخٶشی خەمۆکی .

زیــاتـر بـخوێـنەرەوە »

10- ئه‌ڵماسی ئه‌ستێره‌ی ملینیۆم :

 وه‌زنه‌که‌ی 203،04 کیراته‌ و له‌ ناوچه‌ی مبوجیمای زائیر ( کۆماری کۆنگۆی دیموکرات ) دۆزراوه‌ته‌وه‌ له‌ ساڵی 1990 و یه‌که‌م پێشاندانی له‌ ساڵی 1999 بووه‌ . نرخه‌که‌ی به‌ 100،000،000 جونه‌ی ئیسته‌رلینی خه‌مڵێنراوه‌ .

....................................................................................................................................................

9- ئه‌ڵماسی خاچی سـوور :

وه‌زنه‌که‌ی 205.07 کیراته‌ ، له‌ ناوچه‌ی کیمبیرلی له‌ باشوری ئه‌فریقا دۆزراوه‌ته‌وه‌ . له‌ ساڵی 1901 پێشکه‌شکراوه‌ به‌ خاچی سووری به‌ریتانی . نرخه‌که‌ی به‌ 2،000،000 جونه‌ی ئیسته‌رلینی خه‌مڵێنراوه‌ .

....................................................................................................................................................

8- ئه‌ڵماسی دی بیرز :

وه‌زنه‌که‌ی 234.65 کیراته‌ . له‌ ناوچه‌ی کیمبیرلی دۆزراوه‌ته‌وه‌ له‌ ساڵی 1888 .
نرخی ئه‌م ئه‌ڵماسه‌ نه‌خه‌مڵێنراوه‌ و دیاری نه‌کراوه‌ .

....................................................................................................................................................

7- ئه‌ڵماسی یـوبـێڵ :

وه‌زنه‌که‌ی 650.80 کیراته‌ . له‌ ناوچه‌ی جاگریسفـۆنتین له‌ باشوری ئه‌فریقا له‌ ساڵی 1895 دۆزراوه‌ته‌وه‌ ، نرخه‌که‌ی نه‌خه‌مڵـێـنراوه‌ .

....................................................................................................................................................

6- ئه‌ڵماسی ســه‌دیی :

وه‌زنه‌که‌ی 273.85 ، له‌ 17 ی یۆلیۆی 1986 دۆزراوه‌ته‌وه‌ . برخه‌که‌ی به‌ 100 ملیۆن دۆلار خه‌مڵێنراوه‌ له‌ ساڵی 1991 .

....................................................................................................................................................

5- ئه‌ڵماسی رۆح دی گریسـۆگۆنۆ :

وه‌زنه‌که‌ی 312.24 کیراته‌ ، له‌ رۆژئاوای ئه‌فریقای ناوه‌ڕاست دۆزراوه‌ته‌وه‌ ، هیچ زانیارییه‌ک له‌ سه‌ر شوێن و خاوه‌نی ئه‌م ئه‌ڵماسه‌ نیــیه‌ .

....................................................................................................................................................

4-کولینانی دووه‌م،ئه‌ستێره‌ی بچوک له‌ ئه‌فریقا:

وه‌زنه‌که‌ی 317.4 کیراته‌ ، دووه‌م گه‌وره‌ترین به‌ردی کولینانه‌ ، ناوی دووه‌می پاش کولینان ( سـیر تۆماس )ه‌ . له‌ به‌شی پێشه‌وه‌ی تاجی ئیمپراتۆریه‌تی به‌ریتانی به‌کارهاتووه‌ . نرخه‌که‌ی به‌ 200 ملیۆن دۆلار خه‌مڵێنراوه‌ .

....................................................................................................................................................

3- ئه‌ڵماسی بێ هاوشـێوه‌ :

وه‌زنه‌که‌ی 407.48 کیراته‌ ، له‌ ساڵی 1984 له‌ کۆماری کۆنگۆی دیموکرات له‌ ئه‌فریقا دۆزراوه‌ته‌وه‌ . نرخه‌که‌ی 20 ملیۆن دۆلاره‌ .

....................................................................................................................................................

2- کولینانی یه‌که‌م،ئه‌ستێره‌ی ئه‌فریقا :

وه‌زنه‌که‌ی 530.20 کیراته‌ ، به‌ ئه‌ستێره‌ی ئه‌فریقا ناوده‌برێت ، نرخه‌که‌ی 400 ملیۆن دۆلاره‌ .

....................................................................................................................................................

1- ئه‌ڵماسی یۆبـێـڵـی زێـڕین :

وه‌زنه‌که‌ی 545.67 کیراته‌ ، تاوه‌کو ئێستا گه‌وره‌ترین ئه‌ڵماسه‌ له‌ جیهاندا ، ئه‌م ئه‌ڵماسه‌ له‌ ساڵی 1985 له‌ باشوری ئه‌فریقا دۆزراوه‌ته‌وه‌ . نرخه‌که‌ی 12 ملیۆن دۆلاره‌ .

زیــاتـر بـخوێـنەرەوە »

نوسه‌ری به‌ناوبانگی فه‌ره‌نسی و پـێـشه‌نگ له‌ قـوتـابخـانـه‌ی
( ڕیالیزمی کۆمه‌ڵایه‌تی ) له‌ ئه‌ده‌بیاتدا . ئه‌و زیاتر له‌ سـه‌د ووتار ، ڕۆمان ، شانۆنامه‌ و چه‌ندین چیرۆکی نوسیوه‌ . تا ئێستا 20 به‌رهه‌می چاپ کراوه‌ .
له‌ نێوان ساڵانی ( 1799 - 1850 ) ز ، ژیــــــاوه‌ .

هه‌ندێک له‌ ووته‌ جــوانه‌کانی :

* له‌و کاته‌ی ژنان ئێمه‌یان خۆشده‌وێت هه‌وڵده‌ده‌ن له‌ هه‌ر ڕوویه‌که‌وه‌ بێت ئێمه‌ به‌ چاوی عه‌قڵ ببیـنن ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر مرۆڤکوژیش بین ، به‌ڵام کاتێک نـێـوانمان نـه‌بێت بۆ هیچ تایبه‌ت مه‌ندییه‌کمان به‌هایه‌ک دانانـێـن .

* به‌هره‌یه‌کی مه‌زن به‌ بێ ویستـێـکی مه‌زن بونی نییه‌ .

* هیچ کاتیک له‌ ژیاندا سۆزێکی ڕاسته‌قینه‌تر و پاکتر له‌ سۆزی دایک نادۆزنه‌وه‌ .

* به‌ فیڕۆدانی کـــات گرانبه‌هاترین تێـچـووه‌کانه‌ .

* به‌خشنده‌یی له‌ گوڵ فێربه‌ ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر پێڵاوێک پـێـشـــێـلی بکات ئه‌و بۆن خۆشی ده‌کــات .

* ئه‌رکی هونه‌ر شوێنکه‌وتنی سروشــت نیه‌ ، به‌ڵکــو نمایش کردنیه‌تــی .

* هیوا باشترین پاڵپشتــه‌ ، هه‌رده‌م هیواداربن و ڕۆحی بێ هـیوایی له‌ خۆتان دوورکه‌نه‌وه‌ .

* به‌خته‌وه‌ریی به‌ستراوه‌ به‌ کــار و بوێـرییــه‌وه‌ .

زیــاتـر بـخوێـنەرەوە »